door: George Beekman
Onder het oppervlak van Titan, de grootste maan van Saturnus, gaat waarschijnlijk een grote oceaan schuil van water en ammoniak (Science, 21 maart). Dat blijkt uit radarwaarnemingen van Cassini, de Amerikaanse Saturnusverkenner die sinds 2004 al veertig maal op korte afstand langs Titan is gevlogen. Deze maan, die bijna half zo groot is als de aarde, draait in dezelfde tijd – 16 dagen – om zijn as als rond Saturnus, zodat hij steeds hetzelfde halfrond naar de planeet gekeerd houdt. Net zoals de maan dat doet bij de aarde.
De noordpool van Saturnusmaan Titan is hier in het donker.
(foto AFP)
Titan heeft een dichte, ondoorzichtige atmosfeer, maar dank zij Cassini’s radar kan het oppervlak toch gedetailleerd in kaart worden gebracht. Ralph Lorenz en zijn collega’s hebben nu aan de hand van een groot aantal vaste oppervlaktedetails afgeleid dat de aswenteling van Titan toch niet precies synchroon verloopt met de baanbeweging. Titan draait iets sneller om zijn as dan rond Saturnus. Sinds het begin van de radarwaarnemingen, in oktober 2004, raakt de aswenteling elk jaar 0,36o voor op de omloopbeweging.
De onderzoekers denken dat deze snellere aswenteling wordt veroorzaakt door de dichte atmosfeer van Titan. Die stroomt plaatselijk op geringere hoogte namelijk overwegend in dezelfde richting als de aswenteling van deze maan. Bergketens en andere verhogingen waar de winden tegenaan botsen duwen de korst van Titan daar ‘vooruit’.
Op de aarde en op Mars kunnen zulke permanente winden variaties van een milliseconde in de duur van de dag veroorzaken. Maar doordat Titan kleiner is en een dichtere atmosfeer heeft, oefent die atmosfeer er een veel grotere invloed uit op het oppervlak.
Het op Titan waargenomen effect is echter zo groot dat het er tevens op wijst dat de korst en het inwendige van deze maan min of meer vrij ten opzichte van elkaar kunnen bewegen. Zaten ze – zoals bij de aarde en Mars – aan elkaar vast, dan zou het oppervlak door de winden op Titan minder sterk worden meegesleept. Daarom denken de onderzoekers dat zich onder de korst van Titan een ‘onderaardse’ oceaan, voornamelijk bestaande uit water en ammoniak bevindt. In dat geval zou de huidige versnelling van de aswenteling als gevolg van seizoensveranderingen na 2009 weer moeten afnemen.
Titan is nu het vierde hemellichaam in het zonnestelsel met (vermoedelijk) een verborgen oceaan. Al eerder had de Amerikaanse ruimtesonde Galileo tekenen van een oceaan gevonden onder het oppervlak van de grote Jupitermanen Europa, Ganymedes en Callisto.
